در گذشته و زمانی که اقتصاد دیجیتال هنوز متولد نشده بود، بیشتر مشاغل و کسب‌وکارها خدمات خود را به صورت حضوری ارایه می‌دادند. در آن زمان، نوشته‌ای پشت ویترین بعضی مغازه‌ها خودنمایی می‌کرد: «توقف بی‌جا مانع کسب است». امروزه که تقریبا همه کسب‌وکارها و حتی همان دکان‌های قدیمی هم با اقتصاد دیجیتال پیوند خورده‌اند، هنوز هم «توقف» مانع کسب است، توقفی که دیگر از جنس ایستادن دوستان در مقابل مغازه نیست، بلکه توقف حرکت صفر و یک‌هایی است که بستری برای زنده ماندن فعالیت‌های اقتصادی هستند؛ «توقف اینترنت».

در میان انبوه چالش‌ها و موانعی که کسب‌ و کارها در جنگ ۱۲روزه با آن مواجه بودند، یک عامل حیاتی و زیربنایی یعنی زیرساخت اینترنت کشور، نقشی تعیین‌کننده در استمرار یا توقف فعالیت کسب‌وکارها، ارتباط با تامین‌کنندگان و خدمت‌رسانی به مشتریان داشت به‌طوری که نتایج یک نظرسنجی قابل‌‌اتکا نشان می‌دهد «قطعی و اختلالات اینترنت» دومین عامل آسیب به درآمد کسب‌وکارها در جنگ ۱۲روزه بوده است. این نظرسنجی که با همکاری اتاق بازرگانی تهران و ایران تلنت از مدیران و مالکان کسب‌وکارها در سراسر کشور انجام شده است، تصویر دقیقی را از وضعیت دوران جنگ و پساجنگ ترسیم می‌کند. نتایج این نظرسنجی نشان می‌دهد شوک اولیه جنگ، به سرعت خود را در کاهش تقاضای مشتریان و افت درآمد کسب‌و‌‌کارها نشان داده است. ۶۶‌درصد از پاسخ‌دهندگان به این نظرسنجی، «کاهش تقاضای مشتریان» را مهم‌ترین عامل کاهش درآمد در روزهای ابتدایی جنگ اعلام کردند.

به موازات کاهش تقاضا، اختلال گسترده در زیرساخت اینترنت کشور به عنوان یکی از مهم‌ترین موانع حفظ یا تداوم عملیات کسب‌وکارها شناسایی شده است. ابعاد اختلال اینترنت در دوران جنگ ۱۲روزه از یک مساله فنی فراتر رفت و زنجیره‌ای از مشکلات دیگر را به دنبال داشت. از جمله این پیامدهای زنجیره‌ای می‌توان به اختلال در زنجیره تامین، مختل شدن عملیات بانکی و حتی مشکلات مربوط به نیروی کار اشاره کرد.

مجموعه این اختلال‌ها که از اختلال اینترنت سرچشمه گرفته بود، نشان می‌دهد که در یک اقتصاد دیجیتال، اینترنت دیگر فقط یک ابزار جانبی نیست، بلکه یک شریان حیاتی است که توقف یا کندی آن می‌تواند همه ابعاد یک کسب‌وکار را تحت تاثیر قرار دهد. نتایج نظرسنجی نیز این موضوع را تایید می‌کند. به‌طوری که ۵۷ درصد از مدیران و مالکان کسب‌ و کارها در پاسخ به این پرسش که «مهم‌ترین علل آسیب درآمدی در زمان جنگ» چه بوده است، «قطعی و اختلالات اینترنت» را اعلام کرده‌اند. بر این اساس «قطعی و اختلالات اینترنت» دومین عامل آسیب درآمدی پس از «کاهش تقاضای مشتریان» بوده است. این پاسخ را می‌توان نشان‌دهنده تاثیر مستقیم و چشمگیر اینترنت بر توانمندی کسب‌ و کارها برای درآمدزایی و ادامه حیات در شرایط بحران دانست.

یکی از راهبردهای کلیدی که بسیاری از کسب‌ و کارها برای حفظ فعالیت در شرایط بحرانی، از جمله جنگ، به آن روی می‌آورند، «دورکاری» است. با این حال نتایج نظرسنجی نشان می‌دهد که این راهکار نیز به‌شدت تحت تاثیر مشکلات اینترنت قرار گرفت. در دوره جنگ ۱۲‌روزه فقط ۴۷‌درصد کسب‌ و کارها توانستند حداقل نیمی از کارکنان خود را دورکار کنند. این در حالی است که ۳۱ درصد از شرکت‌ها به دلیل ماهیت کاری خود اساسا امکان دورکاری نداشتند.

مساله مهم این است که حتی در میان شرکت‌هایی که تلاش کردند به سمت دورکاری حرکت کنند، چالش‌های زیرساخت اینترنتی کشور به یک مانع بزرگ تبدیل شد به‌طوری که بیش از ۷۰ درصد شرکت‌هایی که امکان دورکاری داشتند، با مشکلات جدی در زیرساخت‌های اینترنتی کشور مواجه بودند. ۷۵ درصد از مدیران و مالکان کسب‌ و کارها در پاسخ به این پرسش که «چالش‌های دورکاری» در دوران جنگ برای آنها چه بوده است، «زیرساخت‌های اینترنتی کشور» را مقصر دانسته‌ اند. بر این اساس، اینترنت که انتظار می‌رفت تسهیل‌گر دورکاری باشد، متهم ردیف اول شکست دورکاری در دوران جنگ بود. بنابراین می‌توان زیرساخت اینترنت را پیش‌نیاز حیاتی برای دورکاری و تداوم عملیات سازمانی در شرایط بحرانی دانست.

مدیران و فعالان اقتصادی از نزدیک شاهد پیامدهای فلج‌کننده اختلالات اینترنت بودند و در این خصوص اظهار نگرانی کردند. این نظرسنجی با حفظ محرمانگی، نظرات برخی شرکت‌کنندگان را دریافت کرده است.

مدیرعامل و بنیانگذار یک شرکت کوچک فعال در صنعت فناوری اطلاعات و خدمات اینترنتی به صراحت بیان کرده است: «قطعی و اختلالات اینترنت عامل نابودی بخش بزرگی از کسب‌ و کارهای ایران است.» این اظهارنظر یک فعال اقتصادی، عمق نگرانی‌ها درباره اینترنت را از یک مشکل فنی به یک تهدید وجودی برای کسب‌ و کارها تغییر می‌دهد.

پایداری زیرساخت‌های حیاتی از جمله زیرساخت‌های دیجیتال برای هرگونه فعالیت اقتصادی و به ویژه در شرایط بحران ضروری است. اهمیت دسترسی پایدار و باکیفیت به اینترنت به عنوان یکی از پیش‌نیازهای حیاتی دورکاری و استمرار عملیات سازمانی در شرایط بحران، باید برای سیاستگذار روشن باشد. تجربه جنگ ۱۲‌روزه نشان داد که اختلال اینترنت می‌تواند کسب‌ و کارها را زمین‌گیر کند و بی‌توجهی به پایداری اینترنت، آسیب‌های بلندمدت اقتصادی را به همراه دارد.
منبع:اعتماد